Το άγαλμα του καιρού.

Τον 4ο αιώνα π.Χ. ο γλύπτης Λύσιππος από την αρχαία Σικυώνα (βορείως του σημερινού Κιάτου), φιλοτέχνησε το άγαλμα του καιρού. Παρίστανε έναν νέο, ο οποίος επιδή έτρεχε πατούσε στις μύτες των ποδιών του, στα πόδια του είχε φτερά, στο δεξί του χέρι κρατούσε ξυράφι και μαλλιά είχε μόνο στο μπροστινό μέρος της κεφαλής του, από την πίσω πλευρά της κεφαλής του ήταν φαλακρός. Το άγαλμα αυτό ήταν τοποθετημένο στην Ολυμπία, πάνω σε μια στήλη στην είσοδο του σταδίου. Ο ποιητής Ποσείδιππος έγραψε ως επίγραμμα πάνω στην στήλη, έναν διάλογο μεταξύ του επισκέπτη στο στάδιο, ο οποίος καλείται ξένος, και του αγάλματος, το οποίο επίγραμμα εξηγούσε τον συμβολισμό του αγάλματος. Έγραφε το επίγραμμα: (ο επισκέπτης, ξένος, ρωτάει και το άγαλμα, καιρός απαντά)

-Ποιος και από που είναι ο δημιουργός σου;

-Από την Συκιώνα.

-Και ποιο είναι το όνομά του;

-Λύσιππος.

-Και εσύ ποιος είσαι;

-Ο πανδαμάτωρ καιρός.

-Και γιατί ελαφροπατάς;

-Γιατί πάντοτε τρέχω.

-Και γιατί διπλοπτέρυγα έχεις στις πτέρνες σου;

-Ίπταμαι σύμφωνα με τον άνεμο. (πετάω σαν τον άνεμο)

-Και γιατί στο δεξί σου χέρι κρατάς ξυράφι;

-Δείγμα προς τους ανθρώπους ότι είμαι οξύτερος από κάθε τι αιχμηρό.

-Και γιατί έχες κόμη (μαλλιά) μόνο προς το πρόσωπο;

-Για να μπορέσει να με πιάσει αυτός που θα με συναντήσει μα τον Δία.

-Το πίσω μέρος προς τι είναι φαλακρό;

-Διότι άπαξ και δεν με πιάσει κάποιος από μπροστά όταν με συναντήσει, κανείς δεν μπορεί να με πιάσει μόλις φύγω, όσο και να το θέλει.

-Για ποιο σκοπό σε έπλασε ο καλλιτέχνης;

-Για σας, ξένε, για σας το έκανε και τοποθέτησε στα πρόθυρα ολόκληρη διδασκαλία.

Ο χρόνος λειτουργεί στην ζωή μας ως καιρός, ευκαιρία για να φθάσουμε σε κάποιο τέλος, να επιτύχουμε έναν σκοπό. Με αυτήν την έννοια αναφέρεται ο χρόνος στην Αγία Γραφή. Ο Παύλος επαναλαμβάνει ένα χωρίο από τον Ησαΐα: «Λέγει ο Θεός προς τον άνθρωπο: Σε κατάλληλο και ευπρόσδεκτο καιρό σε άκουσα και σε δέχθηκα και σε περίοδο που προσφέρεται για σωτηρία σε βοήθησα» (Ησ. 49,8), και συμπληρώνει ο Παύλος: «Ιδού τώρα είναι ο κατάλληλος και ευπρόσδεκτος καιρός (ευκαιρία), ιδού τώρα είναι η ημέρα της σωτηρίας» (Β’ Κορ. 6,2). Τώρα, όσο είναι ακόμα ημέρα, δηλαδή όσο διαρκή ο χρόνος της ζωής μας, πριν έρθει η νύκτα, το σκοτάδι, ο θάνατος, είναι ευκαιρία για σωτηρία. Όσο διαρκή η ζωή μας είναι ο ευπρόσδεκτος χρόνος, καιρός, ευκαιρία που μας περιμένει ο Θεός. Ο Θεός περιμένει τον άνθρωπο μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του, έως την τελευταία αναπνοή του να πει το ναι στην πρόταση-πρόκληση που του κάνει. Το μυστήριο της Εξομολογήσεως είναι η άπειρη υπομονή της αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο. Η μελέτη της Αγίας Γραφής, η προσευχή, η νηστεία, η φιλανθρωπία και ελεημοσύνη προς πάντας και όλη η ασκητική παράδοση είναι ο δρόμος της ευκαιρίας, ο οποίος είναι το παρόν, το σήμερα. Ποιος ξέρει αν θα ζει αύριο. «Μία ροπή και ταύτα πάντα θάνατος διαδέχεται». Η ζωή μας είναι ευκαιρία, καιρός ευπρόσδεκτος για να ενωθούμε σε κοινωνία με τον Θεό. Οι ευκαιρίες της ζωής μας πολλές φορές παρέρχονται ανεπιστρεπτί. Ο λαός λέει: Αυτό που μπορείς να κάνεις σήμερα μην το αφήνεις για αύριο. Γιατί το αύριο, το μετά είναι παντελές άγνωστο και αβέβαιο. Γι’ αυτό ο Παύλος μας καλεί να ζούμε: «εξαγοραζόμενοι τον καιρόν» (Εφ. 5,16). Μας το εξηγεί αυτό η ευχή που διαβάζομε στο τέλος της Δοξολογίας την πρώτη του έτους. Διά της ευχής αφού ζητήσομε τα αναγκαία για την ζωή μετά παρακαλούμε τον Τριαδικό Θεό «....δός ημίν εν ειρήνη και ομονοία βέβαία τον κύκλον αυτού (ενιαυτού) διελθείν, τω στεφάνω της δόξης των αρετών, τω φωτί των εντολών σου ευσχημόνως ως εν ημέρα καλώς οδεύοντας...»

 

Πρώτο αίτημα η ειρήνη. Ο Χριστός λέει στους μαθητές: «Εγώ φεύγω και σας αφήνω την ειρήνη, σας δίνω την δική μου ειρήνη. Δεν σας δίνω ψευδή ειρήνη, όπως δίνει ο κόσμος» (Ιω. 14,27). Ο Χριστός κάνει λόγο για δύο μορφές ειρήνης. Η μία είναι η ειρήνη του κόσμου. Μια ειρήνη επιφανειακή, ψεύτικη. Μια ειρήνη των συμφερόντων μου. Μια ειρήνη που διαρκεί όσο ικανοποιούνται τα πάθη μου. Αντιθέτως από την ειρήνη του κόσμου υπάρχει η αληθινή ειρήνη, η ειρήνη που δίνει ο Χριστός. Όταν ο Χριστός εμφανίστηκε στους μαθητές του, μετά την Ανάσταση, τρεις φορές λέγει στους μαθητές: «Ειρήνη υμίν» (Ιω. 20,19,21,26). Τι σημαίνει αυτή η τριπλή επανάληψη του «Ειρήνη υμίν»;

 

Οι πατέρες είδαν σ’ αυτή την τριπλή επανάληψη του Χριστού την αληθινή ειρήνη που μόνο ο Χριστός μεταδίδει. Αυτή είναι «η δική του ειρήνη» (Ιω. 14,27). Η ειρήνη του Χριστού είναι ένα τρίπλοκο σχοινί. Ένα σχοινί που αποτελείται από τρία σχοινιά. Πρώτο σχοινί η ειρήνη με τον εαυτό μου. Όταν κυρίαρχος ηγεμών στην ψυχή μου είναι ο νους και οδηγεί με λογική τις άλλες δύο δυνάμεις, το θυμικό και επιθυμητικό, τότε υπάρχει ενοποίηση των δυνάμεων της ψυχής και επικρατεί η ειρήνη μέσα μου. Αντιθέτως όταν το θυμικό ή το επιθυμητικό πράττουν ανεξάρτητα από τον νου, αναλόγως τα πάθη που τα διευθύνουν, τότε συμπαρασύρουν και τον νου και επικρατεί ταραχή μέσα στην ψυχή μου. Γι’ αυτό ο Χριστός μετά την δωρεά της δικής του ειρήνης λέει: «Μη ταράζεται πλέον η ψυχή σας» (Ιω. 14,27). Η ενοποίηση των τριών δυνάμεων της ψυχής είναι η πρώτη ειρήνη. Η δεύτερη ειρήνη, είναι η ενότητα διά της αγάπης με τους άλλους ανθρώπους. Στην ευχή που αναφέραμε ζητάμε να διάγουμε τον χρόνο με ειρήνη και ομόνοια=ενότητα με τους άλλους. Στη Θεία Λειτουργία λέει ο ιερέας «Αγαπήσωμεν αλλήλους ίνα εν ομονοία ομολογήσωμεν». Δια της αγάπης μεταξύ μας να υπάρχει ενότης. Και ασπάζοντο στη συνέχεια ο ένας τον άλλον.

 

Αν δεν ασπαζόσουν τον άλλον με αληθινά αισθήματα αγάπης, δεν μπορούσες να παραμείνεις στη Θεία Κοινωνία. Σήμερα τελώντας τυπικά τη Θεία Λειτουργία, αυτά ξεχάστηκαν. Η δεύτερη ειρήνη είναι η ενότητα με τους άλλους. Για να επιτευχθεί αυτό όμως πρέπει να τηρήσω αυτό που λέει ο Παύλος: «Κανείς, παρασυρόμενος από την φιλαυτία του, μα μην επιζητεί ό,τι του αρέσει ή ό,τι τον εξυπηρετεί, αλλ’ ας επιδιώκει και ας ενδιαφέρεται ο καθένας διά το καλό του άλλου» (Α’Κορ. 10,24). Και η Τρίτη ειρήνη είναι η ενότητα με τον Τριαδικό Θεό. Όταν ο άνθρωπος έχει ειρήνη με τον εαυτό του και ειρήνη=ενότητα με τον συνάνθρωπό του, τότε έχει ειρήνη και ενότητα με τον Τριαδικό Θεό. Η τριπλή αυτή σχέση είναι αμφίδρομη. Δεν μπορώ να έχω ειρήνη με τον εαυτό μου, όταν δεν έχω ειρήνη με τους άλλους ανθρώπους και με τον Θεό. Δεν μπορώ να έχω ειρήνη με τον Θεό, αν δεν έχω ειρήνη με τον εαυτό μου και τους άλλους ανθρώπους και δεν μπορώ να έχω ειρήνη με τους άλλους ανθρώπους, αν δεν έχω ειρήνη με τον εαυτό μου και τον Θεό. Γι’ αυτό οι πατέρες ονόμασαν την ειρήνη αυτή, την αληθινή που δίνει ο Χριστός, τρίπλοκο σχοινί.

 

Επίσης ζητάμε διά της ευχής να μπορέσουμε να αγωνιστούμε αυτόν τον νέο χρόνο ώστε να αποκτήσουμε διά των αρετών τον στέφανο της δόξης. Η αρετές στην Ορθόδοξη παράδοση δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά δρόμος που οδηγούν στην δόξα. Η δόξα στην Αγία Γραφή δεν έχει την έννοια της τιμής από τους ανθρώπους, αλλά τον φωτισμό και τη θεωρία=όραση του Χριστού ως Άκτιστο φως. Ο Παύλος γράφει: «είτε δοξάζεται έν μέλος, συγχαίρει πάντα τα μέλη» (Α’Κορ. 12,26). Δηλαδή, όταν στε μια εκκλησιαστική κοινότητα (ενορία, μητρόπολη) ένα μέλος αυτής φτάσει στην δόξα=θεωρία του Ακτίστου φωτός, τότε χαίρουν μαζί του όλα τα μέλη, γιατί έχουν έναν θεούμενο μεταξύ τους να τους καθοδηγεί. Ο άγιος Μάξιμος αναφερόμενος στην θέα του ακτίστου φωτός πάνω στο όρος Θαβώρ από τους τρεις μαθητές, γράφει: «Και πρέπει να γνωρίζομε ότι και σ’ αυτούς που στέκονται κοντά στον Κύριο, υπάρχει διαφορά, αν βέβαια οι φιλομαθείς δεν διαβάζουν με επιπολαιότητα το χωρίο «Είναι μερικοί από όσους στέκονται εδώ που δε θα γευτούν θάνατο, ωσότου δουν τη βασιλεία του Θεού να έχει έρθει με δύναμη» (Μαρκ. 9,1).

 

Γιατί ο Κύριος δεν φανερώνεται πάντοτε με δόξα σ’ εκείνους που στέκονται κοντά Του, αλλά στους αρχαρίους παρουσιάζεται με μορφή δούλου, ανθρώπου (Φιλιπ. 2,7), ενώ σ’ εκείνους που μπορούν να Τον ακολουθήσουν καθώς ανεβαίνει στο ψηλό βουνό της μεταμορφώσεώς Του, φανερώνεται με μορφή Θεού (Ματθ.17,1-9), με την οποία υπήρχε πρίν την δημιουργία του κόσμου (Ιω. 17,5). Αυτή την μορφή την οποία είχε πριν την δημιουργία του κόσμου, με την οποία παρουσιάσθηκε στους μαθητές πάνω στο όρος Θαβώρ, ο Χριστός την ονομάζει δόξα: «Και τώρα δόξασέ με και σύ Πάτερ με την δόξα την οποία είχα κοντά σου, πριν ακόμη λάβει ύπαρξη από σένα ο κόσμος» (Ιω. 17,5). Ο άγιος Μάξιμος, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και πολλοί πατέρες ονομάζουν ως δόξα Χριστού ή Θεού την θεωρία του φωτός της μεταμορφώσεως. Ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης γράφει: «Δόξα αληθινή, είναι η γνώση, η θεωρία του Αγίου Πνεύματος». Ο άγιος γνωρίζει από εμπειρία ότι η θεωρία του ακτίστου φωτός είναι ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Ζητούμε λοιπόν από τον Θεό, να εκμεταλλευτούμε τον νέο χρόνο, ώστε διά των αρετών να φθάσομε στην δόξα, θεωρία του Χριστού.

 

Είπαμε πως οι αρετές είναι δρόμος. Η πορεία στον δρόμο αυτό περιλαμβάνει και σκοτάδι, πειρασμούς. Έτσι ζητάμε από τον Τριαδικό Θεό να έχομε ως φως που θα φωτίζει σαν ημέρα για να οδεύουμε μετά χάριτος και εκκλησιαστικής αξιοπρέπειας, το φως των εντολών του. Γι’ αυτό είχε πει ο Δαυίδ: «Φωτοβόλος λύχνος στην πορεία της ζωής μου είναι οι εντολές σου. Φως πλούσιο στους δρόμους μου» (Ψαλμ. 118,105). Μόνο με το φως των εντολών το Χριστού μπορούμε να περπατήσομε τον δρόμο των αρετών, σαν να είναι ημέρα, ώστε να μην κινδυνεύομε μέσα στο σκοτάδι των πειρασμών να πέσομε ή να χάσουμε τον δρόμο μας.

 

Πριν την Θεία Λειτουργία υπάρχει μια μικρή ακολουθία που λέγεται καιρός. Αυτή η ακολουθία για πολλούς αιώνες γινόταν στον σολέα του Ναού, τα τροπάρια και οι ευχές διαβάζονταν δυνατά ώστε να ακούει και ο λαός. Γιατί ο ιερέας δεν λειτουργεί, αλλά συλλειτουργεί με τον λαό, τα μέλη του σώματος, στην Θεία Λειτουργία. Η ακολουθία λέγεται καιρός, γιατί η Θεία Λειτουργία είναι ο καιρός, η ευκαιρία για να μετέχει ο πιστός από τώρα στην βασιλεία του Θεού. Η Θεία Λειτουργία αρχίζει με την εκφώνηση: «Ευλογημένη η βασιλεία του Πατρός και Του Υιού και Του Αγίου Πνεύματος νύν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων». Δηλαδή καλούμαστε να μετέχουμε στη βασιλεία=κοινωνία της Αγίας Τριάδος νυν=τώρα, την ώρα της Θείας Λειτουργίας, και εις τους αιώνες, δηλαδή ασταμάτητα. Σήμερα όμως χαμένοι σε μια τυπολατρία, η ακολουθία του καιρού τελείται μυστικώς μέσα στο Άγιο Βήμα, λές και ο ιερέας μετέχει στην Θεία Λειτουργία=κοινωνία της Αγίας Τριάδος μόνος του.

Ο χρόνος στην Εκκλησία βιώνεται ως καιρός, ευκαιρία για να πορευθεί ο πιστός από το κατ’ εικόνα στο καθ’ ομοίωση.