Αγαπητοί Αναγνώστες, στην καθημερινότητα όλων μας, ερχόμαστε αντιμέτωποι συχνά και γι αυτό υπάρχει η ανάγκη να διακρίνουμε και να ξεχωρίζουμε το σωστό από το λάθος, το υγιές από το επιζήμιο.
Βέβαια η ικανότητα της κρίσης είναι δώρο του Θεού στον άνθρωπο. Όμως, όπως κάθε δώρο, μπορεί εύκολα να διαστραφεί και να γίνει αιτία αμαρτίας. Εκεί βρίσκεται το μεγάλο πρόβλημα και ερώτημα: «Πότε η κρίση γίνεται χρήσιμη διάκριση και πότε εκτροχιάζεται σε κατάκριση; Σε αυτό το αναγκαίο ερώτημα θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε με το σημερινό άρθρο μας. Ας ξεκινήσουμε :
Η σωστή κριτική, όπως την καταλαβαίνει η Εκκλησία, είναι μια ψύχραιμη, νηφάλια αξιολόγηση μιας κατάστασης ή συμπεριφοράς με πνεύμα ταπεινότητας. Δεν στοχεύει στο να καταστρέψει τον άλλον, ούτε να τον μειώσει, αλλά στο να βοηθήσει και να διορθώσει—πάντα με αγάπη. Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος γράφει ότι η διάκριση είναι «μητέρα όλων των αρετών», γιατί χωρίς διάκριση δεν ξέρουμε ούτε πότε να μιλήσουμε ούτε πότε να σιωπήσουμε. Η σωστή κριτική έχει μέσα της καθαρότητα καρδιάς και προσευχή. Δεν προδικάζει προθέσεις, δεν μαντεύει σκοπιμότητες, αλλά βλέπει τα γεγονότα όπως είναι χωρίς εμπάθεια και πνεύμα εξουθενώσεως του άλλου.
Η κατάκριση όμως είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Είναι η καταδίκη του ανθρώπου ως προσώπου, όχι της πράξης αυτού. Ο Χριστός μάς προειδοποιεί κατηγορηματικά: «Μὴ κρίνετε, ἵνα μὴ κριθῆτε» (Ματθ. 7,1). Αυτό δεν σημαίνει ότι μας απαγορεύει να έχουμε άποψη, αλλά μας καλεί να μην παίρνουμε τη θέση του δικαστή της καρδιάς του άλλου. Η κατάκριση συνήθως συνοδεύεται από υπερηφάνεια, από την αίσθηση υπεροχής ότι εμείς είμαστε σωστοί και οι άλλοι διαρκώς λάθος. Είναι το κλασικό σύνδρομο των Γραμματέων και των Φαρισαίων στην εποχή Του Κυρίου. Η κατάκριση και όποιος την ασκεί δεν βλέπει τις ιδιαίτερες πιθανές συνθήκες, δεν σέβεται τα βαθύτερα κίνητρα, δεν λαμβάνει υπόψη αδυναμίες και δυσκολίες. Είναι μια επιπόλαιη και συχνά σκληρή καταγραφή λαθών που οδηγεί στη διάλυση των σχέσεων και στην εσωτερική μας τύφλωση.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας και φυσικά όχι τυχαία, είναι πολύ σαφείς σε αυτό το θέμα. Ο αββάς Δωρόθεος λέει πως αυτός που κατακρίνει μοιάζει με κάποιον που αφήνει τις δικές του πληγές να σαπίζουν και ασχολείται με το μικρό τραύμα του αδελφού. Στο Γεροντικό διαβάζουμε ένα χαρακτηριστικό περιστατικό από τον Βίο του Αγίου Μωυσή του Αιθίοπα: κάποτε έφεραν σε ένα γέροντα έναν μοναχό που είχε πέσει σε σοβαρό παράπτωμα και κάλεσαν και τον Αββά Μωυσή για να τον δικάσουν. Όλοι οι άλλοι Πατέρες τον κατηγορούσαν. Ο Αβάς εμφανίστηκε στη Σύναξη αφού προηγουμένως έβαλε έναν τρύπιο σάκο στην πλάτη του γεμάτο άμμο και είπε: «Αυτές είναι οι δικές μου αμαρτίες που πέφτουν πίσω και δεν τις βλέπω, και μπροστά μου κοιτάω λίγους κόκκους άμμου από τον αδελφό μου;» Και έτσι κανείς δεν τόλμησε να δικάσει τον αδελφό! Αυτό είναι το Ορθόδοξο πνεύμα και έτσι διδάσκει η Ορθόδοξη παράδοση γνωρίζοντας ότι κατάκριση οδηγεί στην πνευματική τύφλωση και πώρωση των πιστών.
Ένα ιδιαίτερο πρόβλημα της εποχής μας είναι ότι πολλοί άνθρωποι θεωρούν τον εαυτό τους «σωστό», «ενάρετο» ή δήθεν «αγωνιστή της αλήθειας». Αυτοί οι άνθρωποι συχνά υψώνουν το δάκτυλο εναντίον πάντων: της Εκκλησίας, της ιεραρχίας, των κληρικών. Κατηγορούν ότι οι παπάδες ζουν πολυτελώς, ότι «οι δεσποτάδες φταίνε για όλα», ότι τίποτε δεν γίνεται σωστά. Ιδιαίτερα τώρα με τα κοινωνικά δίκτυα χύνουν το «δηλητήριό τους» κρυμμένοι πίσω από τις οθόνες τα πληκτρολόγια, ίσως και από την ανωνυμία θίγοντας συνειδήσεις ανθρώπων. Ξεχνούν όμως ότι η ζωή δεν είναι εικόνες από μια οθόνη ούτε στιγμιότυπα που φαίνονται απ’ έξω. Δεν γνωρίζουν κόπους, θυσίες, πειρασμούς, προσωπικές δοκιμασίες και ευθύνες που κουβαλά ένας Κληρικός και γενικότερα τον Σταυρό του κάθε αδελφού κληρικού ή λαϊκού.
Πολλές φορές αυτοί που μιλούν πιο σκληρά είναι εκείνοι που δεν έχουν δει ποτέ τη δική τους πνευματική κατάσταση με ειλικρίνεια. Είναι εύκολο να κατηγορεί κανείς κάποιον που φαίνεται πιο ψηλά, πιο δημόσια, πιο εκτεθειμένος. Όμως η Εκκλησία μάς διδάσκει πως ο πρώτος χώρος μάχης είναι η δική μας καρδιά. Αν αυτή δεν φωτιστεί, τότε όλα μας φαίνονται σκοτεινά.
Η αληθινή κριτική είναι ευθύνη, όχι οργή. Δεν είμαστε άγγελοι για να κρίνουμε τους άλλους· και πολλές φορές ξεχνάμε ότι εμείς είμαστε που έχουμε ευθύνες μέσα στην οικογένεια, στην εργασία, στην ενορία μας. Ο Χριστός μάς λέει: «Τί βλέπεις τὸ κάρφος ἐν τῷ ὀφθαλμῷ τοῦ ἀδελφοῦ;» (Ματθ. 7,3). Αυτή η ευαγγελική φράση είναι καθρέφτης: μας καλεί να δούμε πρώτα το δοκάρι μέσα μας. Δεν μας απαγορεύει να μιλήσουμε όταν υπάρχει αδικία ή λάθος, αλλά μας ζητά να το κάνουμε με καθαρή καρδιά και ταπείνωση.
Η Εκκλησία δεν φοβάται την καλοπροαίρετη κριτική—την έχει ανάγκη. Κάθε άνθρωπος, λαϊκός ή κληρικός, μπορεί να υποπέσει σε λάθος. Το θέμα είναι ο τρόπος. Αν ο λόγος μας έχει προσευχή, πόνο και αγάπη, τότε γίνεται εργαλείο οικοδομής. Αν όμως έχει θυμό, ειρωνεία και πικρία, τότε γίνεται κατάκριση και πληγώνει και εμάς και τους άλλους.
Γι’ αυτό, τα σωστά όρια της κριτικής είναι η ταπείνωση, η προσευχή και η αγάπη. Όταν αυτά υπάρχουν, η κρίση γίνεται θεραπευτική. Όταν λείπουν, γίνεται μαχαίρι. Ο Χριστός δεν ζητά από εμάς να είμαστε αδιάφοροι ή να κλείνουμε τα μάτια σε όσα χρειάζονται διόρθωση. Θέλει όμως να έχουμε καρδιά που να βλέπει τον αδελφό όχι σαν αντίπαλο, αλλά σαν άνθρωπο που έχει κι αυτός πληγές, κόπους και αγώνες. Αν μάθουμε να κρίνουμε με αυτή τη διάκριση, η κατάκριση χάνει τη δύναμή της. Και τότε ο λόγος μας γίνεται φως, όχι σκοτάδι· παρηγοριά, όχι πληγή· ευλογία και όχι πρόσθετο βάρος στον ήδη κουρασμένο κόσμο μας.
Thank you for rating this article.
