την οποία συνήθως παρουσιάζουν ως αποτέλεσμα μεθόδων των θρησκειών της Άπω Ανατολής. Δηλαδή, ότι «θ’ αποκτήσουμε αυτογνωσία» (θα γνωρίσουμε αληθινά τον εαυτό μας) κάνοντας γιόγκα και διαλογισμό διαφόρων ειδών και ακολουθώντας μεθόδους, που έχουν τις ρίζες τους στο βουδισμό, τον ινδουισμό και άλλα ασιατικά θρησκεύματα.
Κάποιοι μάλιστα ταξιδεύουν ώς τα Ιμαλάια ή το Θιβέτ αναζητώντας την αυτογνωσία.
Όμως η σοφία, που μας βοηθά ν’ ανακαλύψουμε και να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, υπάρχει άριστα και στη δική μας πνευματική κληρονομιά, τον ορθόδοξο χριστιανισμό. Απλώς, μπερδεμένοι και ταλαιπωρημένοι από το σύγχρονο τρόπο ζωής, δεν ξέρουμε πια τίποτα γι’ αυτό το πνευματικό μονοπάτι και νομίζουμε πως η Ορθόδοξη Εκκλησία προσφέρει μόνο έθιμα χωρίς βαθύτερη σημασία για τη ζωή μας.
Εν συντομία, ας πούμε ότι στην ορθόδοξη πνευματική παράδοση ο δρόμος που οδηγεί στην αυτογνωσία (που είναι πολύ βασική έννοια στην Ορθοδοξία) έχει δύο άξονες: α) ποιος πραγματικά είμαι και β) ποιος είμαι προσκαλεσμένος να γίνω. Προσκαλεσμένος όχι από «το σύμπαν» ή κάτι άλλο αόριστο και ουδέτερο, αλλά από το Θεό της αγάπης, τον Ιησού Χριστό.
Ποιος είμαι; Ένας αμαρτωλός. Με προτερήματα και ταλέντα, δοσμένα απ’ το Θεό, αλλά και με αδυναμίες, ελαττώματα και πάθη (για τα οποία κυρίως ευθύνομαι εγώ), που με εμποδίζουν να γίνω… τι; Καλύτερος; Τελειότερος; Θα πω: να γίνω αυτό που με έχει καλέσει ο Θεός να γίνω.
Τι να γίνω δηλαδή; Τι να γίνεις;
Άγιος. Ένας φωτεινός ήλιος γεμάτος αγάπη για όλους τους ανθρώπους και για όλα τα πλάσματα. Αυτός ο ήλιος παίρνει το φως του από τον αληθινό «Ήλιο», τον Ιησού Χριστό, με τον οποίο συνδέεται. Δε βγάζει το φως μέσα απ’ τον εαυτό του, αλλά παίρνει το φως της αγάπης από το Χριστό.
Άγιος δεν σημαίνει παπάς ή μοναχός (καλόγερος) ή ένας αγέλαστος σκληρός τύπος. Δεν σημαίνει ούτε ένας θαυματοποιός, που μοιάζει με μάγο ή ταχυδακτυλουργό. Σημαίνει άνθρωπος συνδεδεμένος με το Χριστό, που αυτή η σύνδεση τον κάνει πολύ ταπεινό και γεμάτο αγάπη, όπως είπαμε.
«Η αγάπη αυτή δεν έχει όρια· δεν ερωτά: ποιος είναι άξιος και ποιος δεν είναι; αλλ’ αγαπά τους πάντες: αγαπά φίλους και εχθρούς, αγαπά αμαρτωλούς και κακούργους, δεν αγαπά όμως τις αμαρτίες τους και τα εγκλήματά τους· ευλογεί εκείνους που καταριούνται και ως ήλιος φωτίζει και τους πονηρούς και του αγαθούς (Ματθ. 5, 45-46). […] Η αγάπη του Χριστού είναι πάντοτε παναγάπη. […] Εάν είσαι του Χριστού, ταπείνωσε τον εαυτό σου μέχρι του σκώληκος: σάρκωσε τον εαυτό σου στον πόνο του κάθε πονεμένου, στη θλίψη του κάθε θλιμμένου, στο πάθος του κάθε βασανισμένου, στο άλγος του κάθε ζώου και πουλιού.
»Κοιτάζοντας από τον ουρανό, τι είναι εκείνο που διακρίνουμε περισσότερο πάνω στη γη; Όχι τα βουνά ούτε οι θάλασσες ούτε οι πόλεις ούτε οι ουρανοξύστες. Είναι ο άνθρωπος. Διότι η θεοειδής ψυχή του ανθρώπου είναι ένας ήλιος επί της γης. Όσοι είναι οι άνθρωποι, τόσοι είναι οι ήλιοι επί της γης. Και καθένας απ’ αυτούς τους ήλιους είναι ορατός από τον ουρανό. Αγαπημένο θαύμα του Θεού! Η μικρούτσικη γη, ένα αστεράκι από τα πιο μικρά, να χωράει δισεκατομμύρια ήλιους! Μέσα από το χωματένιο σώμα του ανθρώπου λάμπει ο ήλιος! Ο άνθρωπος! Ένας μικρός θεός μέσα στη λάσπη.
»Είναι ευαγγέλιο, παναληθινό ευαγγέλιο –όχι δικό μου, αλλά των αγίων του Θεού– ότι ο άνθρωπος είναι ένα μεγάλο μυστήριο, ιερό μυστήριο του Θεού. Τόσο μεγάλο και τόσο ιερό, ώστε ο ίδιος ο Θεός έγινε άνθρωπος για να μας ερμηνεύσει όλο του βάθος του ανθρώπινου μυστηρίου. Η αλήθεια του ευαγγελίου, η παναλήθεια, είναι ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος για να κάμει τον άνθρωπο θεό κατά χάριν» (άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς, 1894-1979).
Αυτή είναι και η ορθόδοξη έννοια της ψυχοθεραπείας, που αφορά στη θεραπεία από τα πάθη μας (τον εγωισμό, το μίσος, το θυμό, την ιδιοτέλεια – δηλ. το να νοιαζόμαστε μόνο για το συμφέρον μας – αλλά και γενικά ό,τι μας προκαλεί εξάρτηση και μας απομακρύνει από το Θεό και τους συνανθρώπους μας). Αυτή η ψυχοθεραπεία δεν αφορά στις νευρώσεις και τις ψυχώσεις (για τις οποίες χρειάζεται ψυχολόγος ή ψυχίατρος), αν και κάποιες φορές οι νευρώσεις και οι ψυχώσεις είναι αποτέλεσμα των παθών μας και, αν αρχίσουμε μια χριστιανική ζωή, σιγά σιγά θεραπεύονται. Όχι όμως πάντα. Θεραπευμένος ψυχικά, για τους αγίους διδασκάλους της Ορθοδοξίας, είναι ο άνθρωπος που έχει αποκτήσει ταπείνωση, αγάπη, αγιότητα, χαρά Θεού.
Η ορθόδοξη πνευματική παράδοση προσφέρει στον άνθρωπο τρία σπουδαία βοηθήματα στο ταξίδι του για την αυτογνωσία και, συνακόλουθα, την ψυχοθεραπεία:
α) Την Αγία Γραφή και ιδιαίτερα την Καινή Διαθήκης, που δεν είναι «βιβλίο για παπάδες», αλλά το βασικό ανάγνωσμα κάθε χριστιανού. Διαβάζοντας εκεί (πάρτε την από ένα βιβλιοπωλείο) τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού και των αποστόλων (των μαθητών Του), βλέπουμε σε τι μοιάζουμε και σε τι διαφέρουμε από αυτά που είπε Εκείνος και συνέχισαν οι μαθητές Του. Έτσι, μπορούμε με ειλικρίνεια να προσπαθήσουμε ν’ αλλάξουμε μερικά πράγματα στη ζωή μας, στον εαυτό μας, προς αυτή την κατεύθυνση.
β) Με παρόμοιο τρόπο μπορούν να αξιοποιηθούν και οι βιογραφίες και οι διδασκαλίες των αγίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που έζησαν από τα αρχαία χρόνια μέχρι τις μέρες μας (γιατί και σήμερα υπάρχουν άγιοι).
Εδώ βέβαια χρειάζεται κάποια προσοχή, γιατί πολλοί άγιοι ήταν ασκητές και στη βιογραφία τους διαβάζουμε για μεγάλα ασκητικά κατορθώματα, μεταφυσικές εμπειρίες (οράματα κ.τ.λ.) και ικανότητα να κάνουν θαύματα. Αυτά όμως ήρθαν στη ζωή τους μετά από πολλά χρόνια έντονου και επίπονου ηθικού και πνευματικού αγώνα. Έστω κι αν είχαν πάρει στην αρχή μια μικρή γεύση, ως δώρο Θεού (όπως μπορεί να έχουμε πάρει όλοι μας), όμως άγιοι έγιναν μετά από χρόνια δύσκολης χριστιανικής ζωής. Δεν είναι σωστό να νομίζουμε πως μοιάζουμε με αυτούς και να περιμένουμε να ζήσουμε παρόμοιες εμπειρίες, χωρίς να έχουμε μιμηθεί τη ζωή τους.
Μάλιστα, αν έχουμε αυτή την ιδέα, ίσως να νομίσουμε ότι ζούμε ξεχωριστές πνευματικές καταστάσεις ή ακόμη κι ότι αποκτούμε υπερφυσικά χαρίσματα, αλλά αυτά να είναι λάθος ή παγίδες του διαβόλου, για να αυξηθεί ο εγωισμός μας, που πάντα καραδοκεί.
Υπάρχουν βέβαια και άγιοι, που έζησαν μέσα στον κόσμο, είχαν οικογένεια και η ζωή τους μοιάζει περισσότερο με τη δική μας, αλλά τη μεταμόρφωσαν έτσι, μέσα στο φως του Χριστού, που από κόλαση την έκαναν παράδεισο. Καλό είναι να συνδυάζουμε τα παραδείγματα.
Επίσης, υπάρχουν και άγιοι που γνώρισαν πολλά βάσανα, έχασαν τα παιδιά τους, ήταν ανάπηροι, άρρωστοι, φυλακίστηκαν άδικα, θανατώθηκαν απ’ τους εχθρούς τους… Άλλοι ήταν πρώην άθεοι ή πρώην μεγάλοι αμαρτωλοί, που άλλαξαν ζωή. Όλοι αυτοί ασφαλώς έχουν κάτι να μας πουν.
Τέλος, και γύρω μας ίσως υπάρχουν «μικροί άγιοι», ταπεινοί ορθόδοξοι χριστιανοί, που έχουν πολλά να μας δώσουν με το παράδειγμά τους, αν τους προσέξουμε.
γ) Σ’ αυτά θα μας βοηθήσει το τρίτο βοήθημα, που δεν είναι βιβλίο, αλλά ζωντανή σχέση μ’ έναν άνθρωπο που βρίσκεται μπροστά μας: η εξομολόγηση.
Στην εξομολόγηση δεν λέμε μόνο «τις αμαρτίες μας», αλλά συζητάμε γενικά τον πνευματικό και ηθικό δρόμο που τραβάμε στη ζωή. Όπως ο γιατρός (και όχι ο εαυτός μας) είναι ο αρμόδιος να μας πει αν ο τρόπος ζωής μας και τα φάρμακα που πιθανόν παίρνουνε ωφελούν ή βλάπτουν την υγεία μας, έτσι ο εξομολόγος μας (και όχι ο εαυτός μας) είναι ο αρμόδιος να μας πει αν ο τρόπος ζωής μας ωφελεί ή βλάπτει την προσπάθειά μας για αυτογνωσία, βελτίωση και – γιατί όχι; – τελειότητα.
Στοχεύουμε στην τελειότητα. Ο Χριστός μας κάλεσε να γίνουμε τέλειοι: «Να είστε τέλειοι, όπως είναι τέλειος είναι ο Πατέρας σας στους ουρανούς», δηλ. ο Θεός (κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, κεφ. 5, στίχος 48).
Δεν υπάρχει σοβαρή χριστιανική ζωή χωρίς εξομολόγηση, όπως δεν υπάρχει και χωρίς θεία κοινωνία, νηστεία, προσευχή και εκκλησιασμό (ο εξομολόγος μας θα μας μάθει πώς να τα κάνουμε αυτά και σε τι χρησιμεύουν).
Αν κάνουμε, αν θέλουμε, το πρώτο βήμα (και δε μείνουμε στο πρώτο βήμα, που ίσως δεν είναι αρκετό), ίσως αλλάξει η ζωή μας, ο εαυτός μας, ο κόσμος γύρω μας…
*Εικόνα του άρθρου από εδώ
