Οι άγιοι είχαν ζήσει στις Μέλαμπες και μόνο όταν συνελήφθησαν από τους Τούρκους μεταφέρθηκαν στο Ρέθεμνος, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και θανατώθηκαν εκεί. Από την ημέρα του μαρτυρίου τους άρχισαν τα θαύματά τους (θεραπεία της τυφλής μητέρας του Τούρκου δήμιου, εξαιτίας της οποίας φυλάχτηκε το σπαθί της εκτέλεσής τους και σήμερα βρίσκεται στον Άγιο Νικόλαο Σπλάντζια, στα Χανιά) και συνεχίζονται μέχρι σήμερα, αφού πριν δυο τρία χρόνια ακούσαμε μαρτυρία μιας Γερμανίδας που βαπτίστηκε ορθόδοξη χριστιανή στην πόλη μας, ότι της είχε εμφανιστεί πολλές φορές ο άγιος Αγγελής και την είχε βοηθήσει όταν νοσηλευόταν στο Νοσοκομείο του Ρεθύμνου, μετά από ξυλοδαρμό. Αυτό μάλιστα την είχε κάνει (όπως μας είπε η ίδια) να αποφασίσει να γίνει ορθόδοξη, ενώ πριν ήταν άθεη.
Βέβαια, αγίους έχει κι άλλους το Ρέθυμνο, και η πόλη και τα χωριά μας. Και αγίους του παρελθόντος και σημερινούς – και μοναχούς και παπάδες και μάρτυρες, αλλά και απλούς ανθρώπους, άγνωστους μέσα στις γειτονιές μας, που ζουν με τέτοια πίστη, αγάπη και ταπεινή καρδιά, που αποχτούν αγιότητα, την οποία γνωρίζουν μόνον ο Θεός και λίγοι άνθρωποι που ζουν γύρω τους. Και ίσως μάλιστα οι περισσότεροι από εκείνους που τους γνωρίζουν, να μην την υποψιάζονται καν.
Για τους επίσημα αναγνωρισμένους αγίους της Μητρόπολης Ρεθύμνης, δείτε στην ιστοσελίδα της, στο Διαδίκτυο (imra.gr), στην ενότητα «Τοπική Αγιολογία».
Πάντως, από την εποχή της Τουρκοκρατίας – και μάλιστα από τα πρώτα χρόνια της, περίπου 125 χρόνια πριν τους Τέσσερις Μάρτυρες – έχουμε και έναν πρώτο άγιο μάρτυρα, που ζούσε στην πόλη του Ρεθύμνου και όμως ως Ρεθεμνιώτες μάλλον δεν τον έχουμε τιμήσει όσο του αξίζει. Είναι ο άγιος Ματθαίος (Μαθιός) από το Γερακάρι, που θανατώθηκε από τους Τούρκους, μετά από προδοσία της συζύγου του, σε ηλικία περίπου 27-30 ετών, το 1697 ή το 1700 (μόλις 50 χρόνια περίπου από την κατάληψη του Ρεθύμνου από τους Τούρκους, που έγινε το 1646), και γιορτάζει στις 18 Αυγούστου.
Η τοποθεσία της ταφής του στο Γερακάρι διασώθηκε στην τοπική παράδοση, με την ονομασία «του Μαθιού το μνήμα». Η δικαστική απόφαση της εκτέλεσής του από τους Τούρκους εντοπίζεται στο σπουδαίο βιβλίο «Έγγραφα Ιεροδικείου Ρεθύμνης, 17ος – 18ος αιώνας», που εκδόθηκε από τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνου το 1995 με επιμέλεια του τότε διευθυντή της κ. Γιάννη Ζ. Παπιομύτογλου.
Εκεί, στις σελίδες 117-118, γράφει:
«1 Μαρτίου 1112 (1700). Αναφορά Αϊσές θυγατρός του Αβδουλλάχ πρώτου των κρεοπωλών (κασάπμπαση) κατοίκου της πόλεως Ρεθύμνης της συνοικίας Γιαλί.
Η ταπεινή αναφορά μου είνε η εξής: “Προ ενός έτους, ενώπιον του υψηλού ιεροδικαστηρίου, ηξιώθη να δεχθή την θρησκεία του Ισλάμ ο εκ των κατοίκων του χωρίου Γερακάρι της επαρχίας Αμαρίου ο Μαθιός, υιός του παπά Γεώργη, με τον οποίον συνεζεύχθην. Από καιρού παρετήρουν μερικάς συνηθείας του αντικειμένας εις την θρησκείαν του Ισλάμ, αλλά δεν απέδωκα σημασίαν. Προ ολίγου όμως χρόνου τον είδα να κάνη τον σταυρόν του. Τον παρηκολούθησα ολίγες ημέρες και τον έβλεπα με τα μάτια μου, να κάνη το σημείον του Σταυρού κάθε πρωΐ και κάθε βράδυ.
Μια μέρα απεφάσισα να τον ερωτήσω. Και εις απάντησιν μου λέγει: «Εγώ εγεννήθηκα Χριστιανός και έχω συνηθίσει να κάνω τον σταυρό μου το πρωΐ και το βράδυ». Τον ερωτώ πάλιν: «Τώρα είσαι Χριστιανός ή Μουσουλμάνος;». Χωρίς να διστάση καθόλου μου απήντησεν: «Εγώ Χριστιανός εγεννήθηκα και Χριστιανός θ’ αποθάνω».
Του είπα ότι θα το φανερώσω εις τον πατέρα μου, αυτός δε άνοιξε την πόρτα, εβγήκε, την έκλεισε με θυμόν και έφυγε. Το φανερώνω ενώπιον του Ιεροδικείου και ζητώ να εφαρμοσθή ο θρησκευτικός νόμος”.
Ο Ιεροδίκης Χατζή Αλή Εφέντης ζητώ την προσαγωγήν του.
Τον προσήγαγεν ο κλητήρ του Ιεροδικείου. Ερωτηθείς ενώπιον του Ιερού Νόμου και των κατωτέρω υπογεγραμμένων μαρτύρων απήντησε χωρίς να διστάση: «Εγώ Χριστιανός εγεννήθηκα και Χριστιανός θ’ αποθάνω». Το είπε κατ’ επανάληψιν. Μετά την ομολογίαν του επώπιον του Ιεροδικείου και των μαρτύρων πρέπει ν’ αποκεφαλισθή, κατά τον Ιερόν Νόμον. Αλλά, συμφώνως προς την γνωμοδότησιν του μεγάλου Ιεροδιδασκάλου Ιμάμη Αζάμ, δέον να επαναληφθή προς αυτόν η ερώτησις αν μετανοή και αν δέχεται την θρησκείαν του Ισλάμ ή αν προτιμά ν’ αποθάνη.
Τον ερωτώ πάλιν. Και με βραχνήν και σιγανήν φωνήν απαντά: «Εγώ Χριστιανός εγεννήθηκα και Χριστιανός θ’ αποθάνω».
Ούτω απελογήθη. Επειδή μετά την ομολογίαν του ενώπιον του Ιερού Δικαστηρίου και ενώπιον των μαρτύρων επιβάλεται ν’ αποκεφαλισθή. Αποφασίζω: να κοπή (αποκεφαλισθή).
Οι Μάρτυρες: Μεχμέτ του Αλή, υποδηματοποιός. Χατζή Αλή του Σαπρή, κουρεύς. Χατή Χασάν Χαλήλ του Βελή. Ιμβραΐμ Σατήρ του Μεχμέτ.
Ο Ιεροδίκης: Χατζή Αλή Εφέντης.»
Στο βιβλίο υπάρχουν οι παραπομπές:
Εφημερίδα «Βήμα Ρεθύμνης», φύλλο 316, 25.12.1931.
Σπύρου Απ. Μαρνιέρου, «Ένας άγνωστος μάρτυς της πίστεως», Κρητολογικά Γράμματα 7/8 (1993), σσ. 3-6.
Επίσης στον άγιο αναφέρεται η εργασία του π. Μ. Λίτινα, «Ο Άγιος Νεομάρτυς Ματθαίος ο εκ Γερακαρίου», Αφιέρωμα στους Αγίους του τόπου μας, όπου παραπέμπει ο π. Παντελεήμων Σακελλαρίδης, στην πτυχιακή του εργασία "Άγιοι και Όσιοι της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου", Ρέθυμνο 2009, σσ. 37-38, όπου γίνεται αναφορά στον άγιο.
Η περίπτωση του αγίου Ματθαίου, και όλων των μαρτύρων του τόπου μας, έχει κάτι να μας πει, επειδή πολλές φορές αρνούμαστε την πίστη των πατέρων μας χωρίς να μας απειλεί κανείς. Ας έχουμε υπόψιν ότι και σήμερα στη Συρία και σε άλλες χώρες της Ανατολής χριστιανοί πεθαίνουν για την πίστη τους. Σας ευχαριστώ.