Ένα νησί γεμάτο πνευματικούς θησαυρούς όπως η Νέα Μονή. Κι όπου Νέα Μονή δεν εννοούμε κάποιο νέο – καινούργιο Μοναστήρι, αλλά ένα μοναστήρι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου που εορτάζει την 23η Αυγούστου.
Το όνομά της η Μονή το πήρε από την εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε από τρείς Χιώτες ασκητές κρεμασμένη σε κλάδο καιόμενης μυρσίνης. Σε αυτήν απεικονίζεται η Παναγία Νέα και Μόνη (χωρίς τον Χριστό).
Το μοναστήρι ιδρύθηκε στα μέσα του 11ου αιώνα. Βρίσκεται 15 περίπου χλμ από την χώρα της Χίου, κοντά στο χωριό Αυγώνυμα. Το Καθολικό της κτίσθηκε στη θέση της καιόμενης μυρσίνης και κοσμήθηκε με εξαιρετικά ψηφιδωτά, παρόμοια θα συναντήσουμε στη Μονή Δαφνίου στην Αθήνα και στη Μονή του Οσίου Λουκά στη Βοιωτία. Η Νέα Μονή είνα το σπουδαιότερο μνημείο των μεσαιωνικών χρόνων στη Χίο.
Αποτέλεσε ένα από τα πιο πλούσια μοναστήρια του Αιγαίου μέχρι τα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας όταν και λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε από τους Οθωμανούς. Το 1881 ένα δυνατός σεισμός κατέστρεψε κάποια κτήρια της.
Περνώντας την πύλη του μοναστηριού θα βρεθεί κανείς απέναντι από το πλαϊνό του Καθολικού που είναι χτισμένο στο κέντρο περίπου του μοναστηριακού συγκροτήματος. Μπαίνοντας μέσα θα διαβείς έναν μακρύ διάδρομο μέχρι να φτάσεις στον κυρίως Ναό. Εκεί, αφού προσκυνήσεις την Νέα Μόνη Παναγία, θα αφήσεις το βλέμμα σου να παρασυρθεί από τα ονομαστά ψηφιδωτά, που αποτελούν μία από τις τρείς κορυφαίες δημιουργίες των εικαστικών τεχνών στον Πανελλαδικό χώρο κατά τον Μεσαίωνα, θαυμάζοντας την αρτιότητα των μορφών και των θεμάτων, με κυριότερα ίσως τα ψηφιδωτά της Βαφτίσεως, της Σταυρώσεως και της Αναστάσεως.
Εκτός από το Καθολικό μπορεί κανείς να επισκεφθεί την τράπεζα της μονής, καθώς αυτή βρίσκεται σε ένα ξεχωριστό κτήριο πλησίον του Καθολικού. Πρόκειται για το μέρος όπου συγκεντρώνονταν οι μοναχοί προκειμένου να συνφάγουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι το μακρύ τραπέζι της καλύπτεται από μαρμαροθέτημα με κρούστες μαρμάρων, ομοίων με αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στα δάπεδα και στην ορθομαρμάρωση του Καθολικού. Στην βάση του τραπεζιού υπάρχουν κογχοειδή ανοίγματα που προορίζονταν για να ακουμπούν οι μοναχοί τα μαχαιροπήρουνα τους.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το εκκλησάκι που φυλάσσονται τα οστά των μοναχών και γυναικόπαιδων οι οποίοι, κυνηγημένοι από τους Τούρκους, είχαν βρει καταφύγιο στο μοναστήρι αλλά τελικά σφαγιάστηκαν σε αυτό.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η δεξαμενή του νερού. Είναι ένα ημιυπόσκαφο κτήριο σε ορθογώνιο σχήμα με μαρμάρινους κίονες στο εσωτερικό της όπου συγκέντρωναν τα νερά της βροχής. Από εκεί αρδευόταν η Μονή σε καιρό πολέμου.
Μπορεί κάποιος ακόμα να δει τα κελιά των μοναχών ερειπωμένα, καθώς και ό,τι σώζεται από τον αμυντικό πύργο της Μονής.
Κάποια κτήρια που διατηρούνται σε καλή κατάσταση χρησιμοποιούνται ως χώρος υποδοχής (αρχονταρίκι) και ως εκθετήριο.
Η αυλή δε της Μονής διακοσμείται από εξαιρετικό λιθόστρωτο.
Η Νέα Μονή έχει χαρακτηρισθεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και προστατεύεται από την UNESCO.
Το ωράριο του μοναστηριού της Νέας Μονής Χίου είναι 8:00 με 13:00 και 16:30 μέχρι τη δύση του ηλίου.
Τηλέφωνο: 2271079370